..
မြန်မာ့ရုပ်ရှင်အနုပညာ ခေတ်ဦး ရုပ်ရှင်သမိုင်း အကျဉ်း
မြန်မာ့ရုပ်ရှင်လောကသည် နှစ်တစ်ရာကျော် သက်တမ်းရှိပြီဖြစ်သော်လည်း ၎င်း၏ အစပျိုးချိန်က ကြံ့ကြံ့ခံ ဖန်တီးမှုများနှင့် အနုပညာရှင်များ၏ ရဲရင့်မှုမှာ ယနေ့တိုင် စံနမူနာယူစရာ ဖြစ်နေဆဲပင်။ ဗြိတိသျှကိုလိုနီခေတ် အတွင်း စတင်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သော မြန်မာရုပ်ရှင်သည် နည်းပညာ၊ အနုပညာ နှင့် လူမှုရေး စိန်ခေါ်မှုများကို ရင်ဆိုင်ကျော်လွှားကာ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု၏ ထင်ဟပ်မှုတစ်ခု အဖြစ် ရပ်တည်လာခဲ့သည်။
အစောဆုံး ရုပ်ရှင် ကြိုးပမ်းမှုများ (၁၉၁၀ - ၁၉၂၀)
၁၉၁၀: အီတလီ-မြန်မာ ဇာတ်ညွှန်းဆရာ ဦးအုန်းမောင် သည် ရန်ကုန်တွင် ပထမဆုံး ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးရေး လုပ်ငန်းကို စတင်ခဲ့သည်။
၁၉၁၉: မြန်မာ့ပထမဆုံး ဇာတ်ကားဖြစ်သည့် "မေတ္တာနှင့် သူရာ" (Love and Liquor) ကို ဦးအုန်းမောင် ရိုက်ကူးခဲ့ပြီး ၁၉၂၀ စက်တင်ဘာလတွင် ရန်ကုန်မြို့၊ အော်ပရာရုံ (ယနေ့ ပန်းဆိုးတန်း) ၌ ပြသခဲ့သည်။ ဇာတ်လမ်းမှာ မူးယစ်ဆေးဝါး၏ ဆိုးကျိုးကို ဖော်ကျူးထားသော်လည်း နည်းပညာကန့်သတ်ချက်များကြောင့် အသံတိတ်ဖြစ်ပြီး ဇာတ်ညွှန်းကို ရုပ်သေးရုပ်များဖြင့် ဖော်ပြခဲ့ရသည်။
၁၉၂၀: ဦးအုန်းမောင်၏ "သူရိယသုဓမ္မရုပ်ရှင်" ကုမ္ပဏီပေါ်ထွန်းလာပြီး မြန်မာ့ပထမဆုံး အပြည့်အစုံ ဇာတ်ကားရှည် "ဗားမား ဒိုင်းမွန်း ကား" (Burma's First Feature Film) ကို ရိုက်ကူးခဲ့သည်။ လူသားများ အဓိက သရုပ်ဆောင်ပြီး ရန်ကုန်နှင့် ပြည်မြို့တို့တွင် ရိုက်ကူးခဲ့သည်။
အသံတိတ်ခေတ်၏ လူကြိုက်များ ဇာတ်ကားများ (၁၉၂၀ - ၁၉၃၀)
ခေတ်ဦးကာလတွင် အသံတိတ်ဇာတ်ကားများ အဓိက ထွက်ရှိခဲ့ပြီး ရုံတွင်း၌ ဂီတပညာရှင်များက ဇာတ်ဝင်တီးလုံးများ တီးမှုတ်ပေးလေ့ရှိသည်။
ဦးဘသော် (အေဘီအေ) ၏ "သူဌေးကြီး ကိုထွန်းရှင်" (၁၉၂၃) နှင့် "ဒေါ်စောမြတ်သူ" (၁၉၂၄) အပါအဝင် လူကြိုက်များသော ဇာတ်ကားများ ထွက်ရှိခဲ့သည်။
နိုင်ငံရေး၊ လူမှုရေး စသည့် ဝေဖန်ရေးဇာတ်ကားများလည်း ရိုက်ကူးခဲ့ကြသည်။
အသံထွက် ရုပ်ရှင်ခေတ်ဦး (၁၉၃၀ - �ေတ်ဆက်):
၁၉၃၂: မြန်မာ့ပထမဆုံး အသံထွက် ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားဖြစ်သော "မြဂနိုင်" (World-Famous) ပေါ်ထွက်လာခြင်းသည် မြန်မာ့ရုပ်ရှင်သမိုင်းတွင် ဧရာမ ပြောင်းလဲမှုကြီး ဖြစ်ခဲ့သည်။
ဒါရိုက်တာ ဦးဘရှင်နှင့် အမေရိကန် နည်းပညာရှင် ဂျေအာမောင်တို့ ပူးပေါင်း၍ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ကိုလကတ္တားမြို့ရှိ "အနုရူပါ" စတူဒီယိုတွင် ရိုက်ကူးခဲ့သည်။
သရုပ်ဆောင် ဦးခင်မောင်ညို၊ ဒေါ်တင်တင်၊ ဦးချစ်မောင်၊ ဒေါ်ခင်မျိုးချစ် တို့ ပါဝင်ခဲ့ပြီး မြန်မာ့ရိုးရာ ဂီတနှင့် သီချင်းများ အသုံးပြုထားမှုက လူကြိုက်အများဆုံး ဖြစ်စေခဲ့သည်။
"မြဂနိုင်" ၏ အောင်မြင်မှုက မြန်မာ့ရုပ်ရှင်လောကကို အသံထွက်ခေတ်သို့ အပြတ်အသတ် ဆွဲခေါ်သွားခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် မြန်မာနိုင်ငံ၌ပင် အသံထွက် ရုပ်ရှင်များ ရိုက်ကူးလာနိုင်ခဲ့သည်။
ခေတ်ဦး ရုပ်ရှင်၏ လွှမ်းမိုးမှုနှင့် စိန်ခေါ်မှုများ
နည်းပညာ အခက်အခဲ: ကင်မရာ၊ ဖလင်များ ရှားပါးပြီး ဈေးကြီးခြင်း၊ နည်းပညာ ကျွမ်းကျင်သူ နည်းပါးခြင်း။
ကိုလိုနီ စိစစ်ရေး: ဗြိတိသျှ အစိုးရ၏ တင်းကျပ်သော စိစစ်ရေးစနစ်က ဇာတ်လမ်းအကြောင်းအရာများကို ကန့်သတ်ခဲ့သည်။
အခြေခံ အဆောက်အဦ နည်းပါးခြင်း: ရိုက်ကူးရေး စတူဒီယိုများ၊ ရုံများ နည်းပါးခြင်း။
ပြည်တွင်းစစ်၏ သက်ရောက်မှု: ဒုတိယကမ္ဘာစစ်နှင့် လွတ်လပ်ရေး ကြိုးပမ်းမှုကာလများက ရုပ်ရှင်လုပ်ငန်းကို ကြီးမားစွာ ထိခိုက်စေခဲ့သည်။
အမွေအနှစ်
ခေတ်ဦး မြန်မာ့ရုပ်ရှင်သည် နည်းပညာအားနည်းချက်များကြား ပြည်သူ၏ စိတ်အား ထက်သန်မှုကို အခြေခံကာ ရပ်တည်ခဲ့သည်။ ဦးအုန်းမောင်၊ ဦးဘရှင်၊ ဂျေအာမောင် စသည့် ရဲရင့်သော ရှေ့ဆောင်များ၏ ကြိုးပမ်းမှုများက မြန်မာ့ရုပ်ရှင်၏ အုတ်မြစ်ကို ခိုင်ခံ့စွာ ချပေးခဲ့ပြီး "မြဂနိုင်" ကမူ မြန်မာ့ရုပ်ရှင်ကို ကမ္ဘာ့ရုပ်ရှင်မြေပုံပေါ်သို့ ရောက်ရှိစေခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က ဇာတ်ကားများမှာ မြန်မာ့ဓလေ့၊ ဂီတ၊ အနုပညာ စသည်တို့ကို မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည့် ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်များပင် ဖြစ်သည်။ နည်းပညာ နောက်ကျမှု၊ နိုင်ငံရေး အတားအဆီးများကြားမှ ပေါ်ထွန်းလာခဲ့သော ဤရုပ်ရှင်များသည် မြန်မာ့အနုပညာ၏ ဇွဲ၊ ဉာဏ်နှင့် ဖန်တီးနိုင်စွမ်းကို ထင်ဟပ်စေသည့် သမိုင်းဝင် အထောက်အထားများ ဖြစ်ကြသည်။