မြန်မာ့ရုပ်ရှင်သမိုင်းကို လူမှုရေးမှန်ဘီလူးဖြင့် ကြည့်မြင်ပုံ - ဂျိန်း ဖာဂူဆန်၏ လေ့လာချက်များ
နိဒါန်း
ဩစတြေးလျနိုင်ငံအမျိုးသားတက္ကသိုလ်မှ မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုနှင့် နိုင်ငံရေးစီးပွားရေး ပညာရှင် ဂျိန်း ဖာဂူဆန် (Jane M. Ferguson) ၏ "Silver Screens and Golden Dreams: A Social History of Burmese Cinema" စာအုပ်သည် ကိုလိုနီခေတ်မှ နဝတ/နအဖ စစ်အစိုးရခေတ်အထိ (၁၉၂၀-၁၉၈၀) မြန်မာ့ရုပ်ရှင် လောက၏ လူမှုရေး၊ နိုင်ငံရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ပြောင်းလဲမှုများကို မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ သူမ၏ လေ့လာချက်အရ ရုပ်ရှင်သည် မြန်မာ့သမိုင်း၏ "အနက်ရှိုင်းဆုံး လူမှုရေးမှတ်တိုင်များ" ကို ထင်ဟပ်နိုင်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။
Jane Ferguson ၏ အဓိက သုံးသပ်ချက်များ
၁။ ကိုလိုနီခေတ် (၁၉၂၀-၁၉၄၈) : အမျိုးသားရေးနှင့် ခေတ်မီမှုအကြား ညှိနှိုင်းခြင်း
ရန်ကုန်၏ မြို့ပြဖျော်ဖြေရေးယဉ်ကျေးမှု : ဗြိတိသျှကိုလိုနီလက်အောက်တွင် ရန်ကုန်မြို့သည် နိုင်ငံတကာမှ ရွှေ့ပြောင်းအလုပ်သမားများ စုဝေးရာဖြစ်လာခဲ့ပြီး၊ အိန္ဒိယလူမျိုး အဗ္ဘဒူလာလီ အစူဖလီ (Abdulally Esoofally) ၏ ရုပ်ရှင်ပြပွဲများကို စတင်ခဲ့သည်။ သူသည် ဥရောပဇာတ်ကားများကို တဲကြီးများအောက်တွင် ပြသခဲ့ရာ၊ မြန်မာပရိသတ်များက အိန္ဒိယဇာတ်လမ်းများဖြစ်သည့် ရာမာယဏ၊ မဟာဘာရတကဲ့သို့သော ဇာတ်လမ်းများကို ပိုမိုနှစ်သက်ခဲ့ကြသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ထိုဇာတ်လမ်းများကို မြန်မာ့ခြေသည်ပညာရှင်များက ဇာတ်ပွဲများတွင် ကပြလေ့ရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည် 713။
ပထမဆုံးမြန်မာဇာတ်ကားများ : ၁၉၁၉ တွင် ဦးအုန်းမောင် ရိုက်ကူးသော "မေတ္တာနှင့်သူရာ" (Love and Liquor) သည် မူးယစ်ဆေးဝါး၏ဆိုးကျိုးများကို ဖော်ပြခဲ့ပြီး၊ ဗုဒ္ဓဘာသာဘုန်းကြီးများက လူထုအား ကိုယ်ကျင့်တရားသင်ကြားရန် အားပေးခဲ့သည်။ ဤဇာတ်ကားသည် ကိုလိုနီအစိုးရ၏ "စစ်ဆေးရေးအကန့်အသတ်" ကို ကျော်လွှားနိုင်ခဲ့ပြီး လူထုအား ကိုလိုနီစနစ်ကို ဝေဖန်တတ်လာစေခဲ့သည် 17။
၂။ အသံတိတ်ခေတ်မှ အသံထွက်သို့ : ယဉ်ကျေးမှုတိုက်ပွဲ
အသံတိတ်ရုပ်ရှင်နှင့် မြန်မာ့ဂီတ : အသံတိတ်ဇာတ်ကားများပြသစဉ် ရုပ်ရှင်ရုံများတွင် ဆိုင်းဝိုင်း (hsaing waing) များက တီးခတ်ပေးလေ့ရှိပြီး၊ ပရိသတ်များက သီချင်းများကို လိုက်ဆိုလေ့ရှိခဲ့သည်။ ဤဖြစ်စဉ်က ရုပ်ရှင်ရုံများကို "လူမှုရေးဆက်သွယ်မှုနေရာများ" အဖြစ် ပြောင်းလဲစေခဲ့သည် 1။
ပထမဆုံးအသံထွက်ဇာတ်ကား "မြဂနိုင်" : ၁၉၃၂ တွင် ဦးဘရှင် နှင့် အမေရိကန် နည်းပညာရှင် ဂျေအာမောင် တို့ ပူးပေါင်းရိုက်ကူးသော "မြဂနိုင်" (World-Famous) ဇာတ်ကားသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ ကိုလကတ္တားမြို့ရှိ စတူဒီယိုတွင် ရိုက်ကူးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ဤဇာတ်ကားတွင် မြန်မာ့ရိုးရာဂီတနှင့် သီချင်းများပါဝင်ခဲ့ပြီး၊ ပြည်တွင်းတွင် အလွန်ရေပန်းစားခဲ့သည်။ ဤအောင်မြင်မှုက မြန်မာ့ရုပ်ရှင်လောကကို အသံထွက်ခေတ်သို့ ပြောင်းလဲစေခဲ့သည် 113။
၃။ လွတ်လပ်ရေးနှင့် စစ်အေးခေတ် (၁၉၄၈-၁၉၆၂) : လူမျိုးစုစည်းလုံးမှုနှင့် နိုင်ငံတကာလွှမ်းမိုးမှု
ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားများမှတစ်ဆင့် လူမျိုးစုစည်းလုံးမှု : လွတ်လပ်ရေးရပြီးခေတ်တွင် ရုပ်ရှင်များသည် ကချင်၊ ရှမ်း၊ ကရင်စသည့် တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများ ၏ ယဉ်ကျေးမှုကို ဖော်ကျူးလာခဲ့သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ရှမ်းသီချင်းဆိုနှင့်ရုပ်ရှင်မင်းသမီး မေမြင့် ၏ ကျော်ကြားမှုသည် သမ္မတ စဝ်ရွှေသိုက် ထက်ပင် ကျော်လွန်ခဲ့သည် 7။
အမေရိကန်နှင့် ဆိုဗီယက်ယိုးမှုများ : စစ်အေးခေတ်တွင် မြန်မာဇာတ်ကားများသည် အမေရိကန်နှင့် ဆိုဗီယက်လွှမ်းမိုးမှုများကို ခံစားခဲ့ရပြီး၊ ဇာတ်ကားအချို့တွင် ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒ နှင့် အလုပ်သမားလူတန်းစား အကြောင်းများ ထည့်သွင်းခဲ့ကြသည် 113။
၄။ မဆလခေတ် (၁၉၆၂-၁၉၈၀) : စနစ်အောက်တွင် ဖန်တီးမှု
ရုပ်ရှင်လောက၏ ရွှေရောင် ကာလ : ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဇာတ်ကား ၉၂ ကား ထွက်ရှိခဲ့ပြီး၊ ရုပ်ရှင်ရုံ ၄၄၂ ရုံတွင် ပြသခဲ့သည်။ ဤသည်မှာ မြန်မာ့ရုပ်ရှင်သမိုင်းတွင် အမြင့်ဆုံးထုတ်လုပ်နှုန်း ဖြစ်ခဲ့ပြီး ယနေ့ထိတိုင် မကျော်တက်နိုင်သေးပေ 7။
စစ်အစိုးရ၏ ဖိနှိပ်မှုနှင့် ရုပ်ရှင်ပညာရှင်များ၏ လျှို့ဝှက်ခုခံမှု : ဗိုလ်ချုပ်နေဝင်း၏ "မြန်မာ့နည်းမြန်မာ့ဟန် ဆိုရှယ်လစ်ဝါဒ" ကို အကောင်အထည်ဖော်စဉ်တွင် ရုပ်ရှင်လောကကို အစိုးရက ပြင်းထန်စွာ ထိန်းချုပ်ခဲ့သည်။ ရုပ်ရှင်ရုံများကို နိုင်ငံပိုင်ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး၊ အိန္ဒိယနှင့် တရုတ်လူမျိုး ပိုင်ရှင်များကို နိုင်ငံသားအဖြစ်မှ ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။ သို့သော် ဒါရိုက်တာ မိုးသု ကဲ့သို့သော ရုပ်ရှင်ပညာရှင်များသည် ဖန်တီးမှုလွတ်လပ်ခွင့်အတွက် လျှို့ဝှက်တိုက်ပွဲဝင်ခဲ့ကြသည် 7။
ဂျိန်း ဖာဂူဆန်၏ ထူးခြားသော သုတေသနနည်းလမ်းများ
ပျောက်ကွယ်လုနီးဖြစ်သော ရုပ်ရှင်များကို ပြန်လည်တွေ့ရှိခြင်း : ဖာဂူဆန်သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပူနွေးစိုထိုင်းသောရာသီဥတု ကြောင့် ဖလင်များပျက်စီးခြင်း၊ စစ်နှင့်နိုင်ငံရေးမတည်ငြိမ်မှုများကြောင့် ပျောက်ကွယ်ခဲ့ရသော ဇာတ်ကားများကို မြန်မာ့ရုပ်ရှင်စာစောင်များနှင့် မှတ်တမ်းများမှတစ်ဆင့် ပြန်လည်ဖော်ထုတ်ခဲ့သည်။ သူမက "အကောင်းဆုံးဇာတ်ကားများကို ချစ်ခြင်းမေတ္တာကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရသည်" ဟု သုံးသပ်ခဲ့သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် လူကြိုက်များသော ဇာတ်ကားများကို အကြိမ်ကြိမ်ပြသရာတွင် ဖလင်များပြုတ်ထွက်သွားသောကြောင့်ဖြစ်သည် 113။
အမျိုးသမီးများ၏ အခန်းကဏ္ဍ : ကိုလိုနီခေတ်တွင် အမျိုးသမီးများသည် ဒါရိုက်တာ၊ ဇာတ်ညွှန်းဆရာနှင့် ရုပ်ရှင်ဝေဖန်ရေးဆရာမများအဖြစ် ပါဝင်ခဲ့ကြောင်း ဖာဂူဆန်က မှတ်ချက်ပြုခဲ့သည်။ ဤသည်မှာ အရှေ့အာရှနှင့် တောင်အာရှရုပ်ရှင်လောကထက် တိုးတက်သော အခြေအနေ ဖြစ်ခဲ့သည် 1။
မြန်မာ့ရုပ်ရှင်သမိုင်း၏ လက်ရှိအခြေအနေနှင့် စိန်ခေါ်မှုများ
၂၀၂၁ စစ်အာဏာသိမ်းမှုအပြီးတွင် မြန်မာ့ရုပ်ရှင်လောကသည် ပြင်းထန်သော ဖိနှိပ်မှုများ ကို ကြုံတွေ့နေရသည်။ စစ်ကောင်စီသည် ရုပ်ရှင်များကို စိစစ်ခြင်း၊ ရုပ်ရှင်ပညာရှင်များကို ဖမ်းဆီးခြင်းနှင့် ရုပ်ရှင်ရုံများကို ပိတ်ချခြင်းများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ သို့သော် ဖာဂူဆန်၏ စာအုပ်သည် မြန်မာ့ရုပ်ရှင်သည် "အနုပညာ၏ ဇွဲနပဲအစွမ်း" ကို သက်သေပြနေဆဲဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားသည် 713။
ဂျိန်း ဖာဂူဆန်၏ အဆိုအရ : "ရုပ်ရှင်သည် မြန်မာပြည်သူများအား သမိုင်းကို ပြန်လည်ကြည့်ရှုရန် ဖန်တီးပေးခဲ့သည့်အပြင်၊ အနာဂတ်အတွက် တော်လှန်ရေးအိပ်မက်များ ကိုလည်း မွေးဖွားပေးခဲ့သည်" 13။
နိဂုံး
ဂျိန်း ဖာဂူဆန်၏ လေ့လာချက်သည် မြန်မာ့ရုပ်ရှင်သမိုင်းကို လူမှုရေးသိပ္ပံနည်းကျ ချဉ်းကပ်မှု ဖြင့် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာထားခြင်းဖြစ်ပြီး၊ ရုပ်ရှင်သည် နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအသွင်ပြောင်းမှု ကို မှတ်တမ်းတင်ပေးသည့် မှန်ဘီလူးတစ်ခုဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ သူမ၏ သုတေသနသည် မြန်မာ့ရုပ်ရှင်လောက၏ ပြန်လည်ရုန်းထမှုစွမ်းအား ကို အလင်းပြခဲ့ပြီး၊ လက်ရှိ စနစ်အောက်တွင် ရုပ်ရှင်ပညာရှင်များ ဆက်လက်ရုန်းကန်နေရသည်ကို အသိပေးခဲ့သည်။ ဤစာအုပ်သည် မြန်မာ့ရုပ်ရှင်အနုပညာ၏ အရေးပါသော အနာဂတ် ကို နားလည်ရန် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော လေ့လာမှုတစ်ခုဖြစ်သည်။